ผมเป็นคนไม่เล่นฟุตบอลล์ ไม่ดูการแข่งขันฟุตบอลล์ ไม่เล่นพนันบอลล์ แต่เช้านี้อ่านข่าวจาก https://asweetlife.org/a-world-cup-win-for-type-1-diabetes-real-madrids-nacho-fernandez-scores-a-goal/ บอกว่า Nacho Fernandez นักฟุตบอลล์ทีมชาติสเปนจากทีมเรียลมาดริด ซึ่งเป็นผู้ทำประตูตีเสมอทีมปอร์ตุเกสในการแข่งขันฟุตบอลล์โลกนั้นเป็นผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ ๑ มาตั้งแต่อายุ ๑๒ ปี และเคยถูกหมอห้ามเล่นฟุตบอลล์ตลอดชีวิต คนที่ไม่อยู่ในแวดวงหมอ ๆ ก็อาจจะงงว่าเบาหวานชนิดที่ ๑ มันคืออะไร สำคัญอย่างไร

เบาหวานชนิดที่ ๑ หรือ T1DM เป็นโรคเบาหวานที่เกิดจากเซลล์ตับอ่อนถูกทำลายจากภูมิคุ้มกันของร่างกายตนเอง จนร่างกายไม่สามารถผลิตสารอินซูลินมาเปลี่ยนน้ำตาลให้เป็นพลังงาน มักจะพบตั้งแต่วัยเด็ก ผู้ป่วย T1DM มีวิธีรักษาวิธีเดียวคือการฉีดอินซูลิน

อินซูลินที่ใช้รักษาโรคเบาหวานนั้นมีหลายชนิดแบ่งตามการออกฤทธิ์เป็น อินซูลินที่ออกฤทธิ์นาน อินซูลินที่ออกฤทธิ์ระยะปานกลาง อินซูลินที่ออกฤทธิ์ในระยะสั้น อินซูลินที่ออกฤทธิ์ในระยะสั้นมาก

การรักษา T1DM ด้วยการฉีดอินซูลินมีความยุ่งยากพอสมควรเพราะหากให้ฉีดอินซูลินที่ออกฤทธิ์นาน เกิดผู้ป่วยกินอาหารน้อยกว่าปกติก็จะเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำอาจจะรุนแรงถึงขั้นหมดสติ

แต่ถ้าให้ฉีดอินซูลินที่ออกฤทธิ์ระยะสั้น อินซูลินหมดฤทธิ์เร็วผู้ป่วยก็จะเกิดภาวะกรดคีโตนในเลือดสูงจากการที่มีน้ำตาลในเลือดสูง การรักษา T1DM จึงไม่หวานหมู

ปัจจัยสำคัญของการรักษา T1DM คือการดูแลตนเอง พบว่าผู้ป่วยที่มีการดูแลตนเองดี ปฏิบัติตนอย่างเคร่งครัดตามที่หมอแนะนำสามารถใช้ชีวิตได้อย่างปกติ ปัจจุบันเราพบว่ามีผู้ป่วย T1DM สามารถเรียนจนจบเป็นหมอเป็นวิศวกร สามารถเรียนจบปริญญาเอก หรืออย่างกรณีของ Nacho Fernandez ที่สามารถเป็นนักฟุตบอลล์อาชีพได้

สปสช.จึงร่วมกับสมาคมเบาหวานแห่งประเทศไทยทำการพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วย T1DM โดยทำการศึกษารูปแบบการดูแลผู้ป่วยโดยเน้นการดูแลตนเองของผู้ป่วยตามแนวทาง Diabetic Self-management Program หรือ DSMP ซึ่งอยู่ในความดูแลของเครือข่ายหน่วยบริการโรคเบาหวานชนิดที่ ๑ ที่จัดขึ้นในทุกภูมิภาค ช่วงนำร่องเรานำผู้ป่วย T1DM มาเข้าโครงการ ๓๐๐ คน ใน ๓๐ หน่วยบริการ

ผู้ป่วยจะต้องผ่านการประเมินว่าสามารถดูแลตนเองได้ จากนั้นจึงเข้าอบรมความรู้เกี่ยวกับการดูแลตนเอง Diabetic Self-management Education หรือ DSME

กระบวนการ DSME มีตั้งแต่ให้ความรู้เกี่ยวกับอาหาร ที่เรียกว่านับคาร์บ คือผู้ป่วยต้องรู้ว่าอาหารที่ตนกินแต่ละมื้อมีจำนวนคาร์โบไฮเดรตซึ่งเป็นสารตั้งต้นของน้ำตาลจำนวนเท่าไหร่ แล้วนำไปสู่การคำนวณปริมาณอินซูลิน อินซูลินที่ใช้จะเป็นอินซูลินที่ออกฤทธิ์ในระยะสั้นมาก ผู้ป่วยจำเป็นต้องมีการเจาะวัดระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตนเองวันละประมาณ ๔ ครั้ง เรียนรู้เรื่องการออกกำลัง การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตนเอง การฉีดอินซูลินด้วยตนเอง

หลังจากที่ผู้ป่วยผ่านการอบรม DSME แล้วจะได้รับแจกเครื่องตรวจระดับน้ำตาลในเลือดพร้อมแผ่นตรวจ แผ่นตรวจระดับคีโตนในปัสสาวะ และยาอินซูลินพร้อมเข็ม ผู้ป่วยจะต้องจดบันทึกระดับน้ำตาลแต่ละครั้งเพื่อนำไปให้แพทย์พิจารณา ปัจจุบันเครื่องตรวจระดับน้ำตาลด้วยตนเองสามารถบันทึกค่าได้ทำให้สะดวกขึ้นไม่ต้องคอยจด เพียงแค่นำเครื่องไปเข้าเครื่องอ่านค่าที่หน่วยบริการแม่ข่าย

ผู้ป่วยจะได้รับการตรวจหาภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวานที่อาจเกิดขึ้นได้เช่นเบาหวานขึ้นตา ไตวาย แผลเรื้อรังที่เท้า

พบว่าผู้ป่วยที่เข้าโปรแกรมตามแนวทางที่สมาคมเบาหวานแห่งประเทศไทยออกแบบไว้มีผลการรักษาดีมาก ตั้งแต่ปีงบประมาณ ๒๕๖๒ สปสช.จะดำเนินการให้การดูแลผู้ป่วย T1DM จำนวน ๕๐๐ ราย เป็นการนำร่องเพื่อให้หน่วยบริการต่างๆพัฒนาตนเองรองรับการให้บริการผู้ป่วยเพิ่มขึ้นในอนาคต

เรามีความหวังว่าเราจะมีผู้ป่วย T1DM สามารถใช้ชีวิตอย่างปกติ ใช้ความรู้ความสามารถให้เป็นประโยชน์กับประเทศชาติและเพื่อนมนุษย์อยู่ในสังคมมากขึ้น