คำให้การเด็กหัวตลาด ตอนที่ ๑๐๑ โรงฝิ่นตานี

มีหลายที่ในเมืองตานีที่เด็กหัวตลาดเคยได้ยินเรื่องราวแต่ไม่เคยมีโอกาสได้เข้าไปชม เพราะเป็นที่พักอาศัย วันนี้ขอพาไปรู้จักกับโรงฝิ่นเมืองตานี

โรงฝิ่นเมืองตานีตั้งอยู่ที่ถนนปัตตานีภิรมย์เชิงสะพานบั่นเฉ้ง ตัวบ้านถ้าดูจากภายนอกจะเป็นบ้านไม้ที่มีกำแพงปูน ๒ ชั้น ถ้าสังเกตโครงสร้างให้ดีจะพบว่าเป็นการรื้อบ้านทรงจีนบางส่วนออกแล้วปรับปรุงเป็นบ้านห้องแถว มีประตูบานเฟี้ยมไม้สักโบราณทำลวดลายแบบจีน ชั้นบนเป็นหน้าต่างไม้สักลวดลายแบบจีนเช่นกัน

เมื่อเดินเข้าไปภายในจึงพบว่าครึ่งหนึ่งของอาคารด้านหน้าเป็นชั้นลอย มีบันไดไม้ชันพอสมควรในการเดินขึ้นชั้นลอยนี้ ที่น่าประหลาดใจคือเมื่อเดินขึ้นไปพบว่ายังมีบันไดขึ้นไปยังชั้นลอยอีกชั้น

ชั้นบนสุดเป็นห้องโล่ง

ชั้นลอยชั้นแรกเป็นห้องแคบ ๆ จะมีหน้าต่างเปิดออกเข้าภายในตัวบ้าน มีผนังด้านล่างหน้าต่างเป็นลายแบบจีนสวยงามมาก

ที่ชั้นลอยชั้นแรกจะมีบันไดขึ้นไปยังชั้นลอยอีกชั้น เมื่อเดินขึ้นไปจะเป็นห้องเล็ก ๆ ที่หน้าต่างกรอบสี่เหลี่ยมที่ผนังปูนด้านหนึ่ง ส่วนผนังอีกด้านเป็นผนังปูนทึบ เดิมเคยมีช่องประตูเดินติดต่อไปยังบ้านหลังติดกัน ซึ่งเป็นโรงแรมเก่าแก่ เพื่อให้ลูกค้าที่พักโรงแรมเดินมาสูบฝิ่นได้ ฝั่งภายในตัวบ้านเป็นลูกกรงไม้

ห้องนี้เป็นห้องที่อยู่ใต้หลังคาบ้านที่ไม่มีเพดาน ลักษณะแบบหลังคาบ้านจีนโบราณของตลาดจีนแถวนี้ มีคานไม้ขนาดใหญ่ ชั้นลอยบนสุดคือห้องที่บรรดาลูกค้ามานอนเอกเขนกสูบฝิ่นกัน

บริเวณที่นอนสูบฝิ่น

ยังหาหลักฐานไม่ได้ว่าโรงฝิ่นเมืองตานีเปิดมาตั้งแต่สมัยไหน และใครเป็นเจ้าของ ทราบเพียงว่าการเก็บภาษีฝิ่นเป็นความรับผิดชอบของหลวงสุนทรสิทธิโลหะ(ตันจูเบ้ง) และถ่ายโอนไปยังจีนตันจูล้าย ผู้เป็นน้องชายซึ่งได้เป็นหลวงจีนคณานุรักษ์ กัปตันจีนเมืองตานี ต่อมาในปี ร.ศ.๑๐๘ หรือ พ.ศ.๒๔๓๒ ทางการจึงได้กำหนดภาษีฝิ่นเมืองต่าง ๆ รวมถึงเมืองสงขลาที่เป็นผู้ปกครองเมืองตานี

และในปี ร.ศ.๑๐๙ หรือ พ.ศ.๒๔๓๓ ได้มีการอนุญาตให้สูบฝิ่นกันได้ง่ายขึ้น จึงมีการตั้งโรงฝิ่นให้บริการลูกค้า โดยมีเจ้าภาษีฝิ่นเป็นผู้นำฝิ่นที่ถูกต้องตามกฎหมายไปจำหน่ายให้โรงฝิ่นซึ่งมีเจ้าพนักงานโรงฝิ่นเป็นผู้รับผิดชอบกิจการของโรงฝิ่น

ช่วงก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ ยังคงมีกิจการค้าฝิ่นและเปิดโรงฝิ่นอย่างถูกกฎหมาย มีเจ้าพนักงานที่เกี่ยวข้องกับฝิ่นที่ต้องเอ่ยถึง ๒ ท่าน คือ ขุนพิสูจน์มัชชมูล(ลิ่ม สิมศิริวงศ์) เป็นผู้พิสูจน์มูลฝิ่น และ ขุนวิมลจิตต์ธนากร(วิมล วิมลจิตต์) เป็นสมุหบัญชีฝิ่น ขุนพิสูจน์มัชชมูล(ลิ่ม สิมศิริวงศ์) เป็นลูกเขยของนายวิฑูลย์ คณานุรักษ์(ตันบั่นเฉ้ง) ซึ่งมีบ้านอยู่ติดกับโรงฝิ่นเมืองตานีนั่นเอง ส่วนขุนวิมลจิตต์ธนากร(วิมล วิมลจิตต์) คือร้านลูกหยีป้านิ่มข้างศาลเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยว

ขุนพิสูจน์มัชชมูล(ลิ่ม สิมศิริวงศ์)

บันทึกวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ.๒๕๖๗